Wat is oversterfte?

Wat is oversterfte precies? Tanja Traag, CBS onderzoeker, hoofdsocioloog en deskundige op dit gebied geeft in onderstaande video een toelichting van dit begrip. 

Oversterfte Zuid-Holland in 2020 11,2 procent

In 2020 overleden bijna 35 duizend mensen in Zuid-Holland, bijna 3.500 (11,2%) meer dan verwacht voor dit jaar. Vooral tijdens de eerste golf van het coronavirus in het voorjaar stierven veel mensen. Maar ook tijdens de hittegolf in augustus en tijdens de tweede coronagolf die begon in het najaar was de sterfte buitengewoon hoog.

Met 11,2% kent Zuid-Holland ten opzichte van Nederland (10%) een relatief hoge oversterfte. Noord-Brabant (15%), Flevoland (13%) en Limburg (12,9%) kenden in 2020 een relatief grote oversterfte. Dat Noord-Brabant in 2020 de grootste relatieve oversterfte kende, komt vooral door de eerste golf van het coronavirus in het voorjaar. De oversterfte tijdens de tweede golf in het najaar van 2020 was meer verspreid over Nederland. In de provincies Groningen (0,4%) en Friesland (1,1%) ligt de oversterfte in 2020 een stuk lager dan in de andere provincies. 

Oversterfte in 2020, naar provincie

7.100 mensen overleden in haaglanden in 2020

In de arbeidsmarktregio Haaglanden overleden in 2020 ruim 7.100 mensen, hetgeen bijna 800 overledenen meer zijn dan in het jaar 2019 (12,6%). Het aantal sterftegevallen per duizend inwoners is in Haaglanden van 7,7 in 2019 naar 8,5 in 2020 gestegen. Ook in Nederland is het aantal sterftegevallen per duizend inwoners tussen 2019 en 2020 gestegen, een toename van 0,9 sterftegevallen per duizend inwoners. In vergelijking met Nederland kende Haaglanden in 2020 een vergelijkbare toename (0,9) in het aantal sterftegevallen per duizend inwoners. Het coronavirus lijkt dus eenzelfde impact te hebben gehad op het aantal overledenen in Haaglanden als in de rest van Nederland.

Het aantal sterftegevallen per duizend inwoners is in 2020 het sterkste gestegen in de gemeente Schiermonnikoog (+6,2 sterftegevallen per duizend inwoners). Dit is waarschijnlijk deels te wijten aan het kleine inwoneraantal van deze gemeente en het feit dat het aandeel 60-plussers (45%) in deze gemeente relatief hoog ligt. Verschillende gemeenten kenden ondanks de corona-epidemie een afname in het aantal overledenen per duizend inwoners. De gemeenten Beuningen en Eemnes (-1,7 sterftegevallen per duizend inwoners) zagen de grootste afname.

Wlz-zorggebruikers, mannen en ouderen overleden relatief veel

In Nederland overleden in 2020 bijna 169 duizend mensen, ruim 15 duizend (10 procent) meer dan verwacht voor dit jaar. Als we kijken naar de kenmerken van de overledenen dan valt onder meer op:

• In 2020 overleden in Nederland 65 duizend mensen die zorg ontvingen in het kader van de Wet langdurige zorg. Dit is bijna 8 duizend (14 procent) meer dan verwacht. Onder de overige bevolking overleden 104 duizend mensen, wat ruim 7 duizend (8 procent) meer is dan verwacht. 
• Van de overledenen met Wlz-zorggebruik was 80 procent 80 jaar of ouder, 61 procent was vrouw. Onder de overige bevolking was met 42 procent een veel kleiner deel van de overledenen 80 jaar of ouder, en overleden meer mannen (57 procent) dan vrouwen.
• In 2020 overleden in Nederland ongeveer evenveel mannen als vrouwen. Normaal gesproken overlijden er juist meer vrouwen dan mannen omdat er meer oudere vrouwen zijn. Over heel 2020 was de sterfte onder mannen bijna 12 procent hoger dan verwacht, onder vrouwen was het ruim 8 procent hoger dan verwacht.
• Er overleden vooral meer ouderen, maar ook onder mensen jonger dan 65 jaar overleden 4 procent meer mensen dan verwacht (ruim 900 mensen meer). In de leeftijdsgroep 65 tot 80 jaar stierven 12 procent meer mensen dan verwacht (ruim 5 duizend mensen meer) en bij de 80-plussers 10 procent meer dan verwacht (bijna 9 duizend mensen meer). 
  
  

Levensverwachting in 2020 in Nederland gedaald

Een samenvattende maat voor de sterfte in een bepaald jaar is de periode-levensverwachting. Dit cijfer geeft het aantal jaren weer dat iemand nog te leven heeft, gegeven het aantal overledenen naar leeftijd in dat jaar. De periode-levensverwachting bij geboorte komt in Nederland in 2020 uit op 79,7 jaar voor mannen en 83,1 jaar voor vrouwen. Dat is lager dan het jaar ervoor: ruim 9 maanden (0,8 jaar) voor mannen en 6 maanden (0,5 jaar) voor vrouwen. Gemiddeld genomen neemt de levensverwachting ieder jaar juist een beetje toe.

Bronnen:

• CBS (2021), Bijna 169 duizend mensen overleden in 2020, 10 procent meer dan verwacht
• CBS (2021), Overledenen 2020